Nasza Loteria NaM - pasek na kartach artykułów

,,Pozostawił ludzkości wynalazek śmierci i fundusz na nagrody" - rozmowa z Mieczysławem Wojeckim

Alicja Choinka
Alicja Choinka
Alicja Choinka
Jak wielu kelnerów obsługuje gości na balu noblowskim? Ilu lauretów tej prestiżowej nagrody ma związek z Polską? Zapraszamy do lektury wywiadu z Mieczysławem Wojeckim, autorem książki ,,Nobliści rodem z Polski”.

Co zadecydowało o tym, że zainteresował się Pan noblistami?**
- Przez całe życie ,,ocierałem się” o ten temat. Urodziłem się w północnej Lubelszczyźnie , 15 km od miejsca urodzenia Henryka Sienkiewicza (Wola Okrzejska) w pow. Łukowskim. Później studia geograficzne w Gdańsku, w którym urodził się Gunter Grass. Po studiach znalazłem pracę, zamieszkałem w Lubsku (woj. Lubuskie), w którym uczęszczał do szkoły podstawowej noblista Gerard Domagk (ur. w Łagowie Lubuskim). To było bodźcem do dalszych poszukiwań noblistów urodzonych na ziemiach polskich. Będąc z synem na konferencji naukowej nt. ,,Noblistów śląskich” w Opolu dowiedziałem się, że wielu noblistów pochodzi ze Śląska. Zdałem sobie sprawę, że jest to fenomen w skali światowej, że aż tylu noblistów wydała Ziemia Śląska. W 2019 (za rok 2018) nobla otrzymała ur. w Sulechowie Olga Tokarczuk.

Wiemy, że Nagrody Nobla ufundował szwedzki naukowiec, Alfred Nobel (1833 – 1896). Proszę przybliżyć nam życie tego wybitnego człowieka.
- Alfred B. Nobel urodził się 21 października 1883 r. w Sztokholmie, w dniu bankructwa swego ojca Immanuela (przedsiębiorcy budowlanego). Nobel, zanim ukończył 20 lat, władał biegle (i pisał) pięcioma językami – szwedzki, rosyjskim, niemieckim, francuskim i angielskim. Interesował się malarstwem, napisał szwedzki dramat pt. ,,Nemezis” . Nobel jako człowiek żył skromnie. Nie pił i nie palił. Nie pozował do zdjęć i nie znosił rozgłosu. Jedynie z umiarem oddawał się grze w karty. Spośród różnych dolegliwości najbardziej doskwierała mu samotność. Nie założył rodziny i nie miał potomków.

Czy miał w swoim życiu czas na kobiety?
- W miłości nie miał szczęścia. Podobno w życiu miał kobiety. Szukał miłości, zachwycał się kobietami, podziwiał ich urodę i wdzięk, ale wykazywał chorobliwą nieśmiałość w ich obecności, bał się bliższych kontaktów z nimi. Około 1851 roku pojawiła się kobieta, ale nie wiemy o niej nic, z wyjątkiem szczegółu, że Nobel napisał dla niej (po angielsku) wiersz liczący 425 zwrotek. Jedyną kobietą, do której czuł wielką sympatię była Bertha Kinshy von Suttner, austriacka hrabini (mężatka), która jako apostoł zbliżenia narodów – po śmierci A. Nobla – w 1905 r. otrzymała małą pokojową nagrodę imienia swego wielbiciela.

Jak dalej potoczyło się życie A. Nobla?
- Nobel gardził przemocą, nienawidził działań wojennych. Był, według dzisiejszych kryteriów, pacyfistą. Nobel był nowatorem, naukowce, (nigdy nie ukończył studiów), wędrownikiem i przemysłowcem. Mieszkał w kilku państwach i mógł nazywać siebie obywatelem świata. Często zmieniał miejsce zamieszkania, przenosił się z kraju do kraju, nigdzie nie czując się dobrze. Przełomem w jego życiu było wynalezienie dynamitu (patent otrzymał w 1867 roku), który uczynił z Nobla krezusa. Niektórzy powiadają, że stał się powodem wymyślenia nagrody, jako rekompensaty wobec świata za okrucieństwa, jakie przy pomocy dynamitu wyrządził człowiek człowiekowi. Nobel w okresie swojego zycia uzyskał rekordowe w historii świata 355 patentów. Zbudował ponad 90 fabryk w 20 krajach Europy i Ameryki, a jego przedsiębiorstwo porównywano do koncernu naftowego rodziny Rockefellerów. Wielu naukowców twierdzi, że było ono pierwszym koncernem wielonarodowym na świecie.

Jak doszło do utworzenia nagród Nobla?
- Nobel bał się umrzeć w samotności. W 1896 roku spisał testament, w którym nakazywał procenty całego kapitału, szacowanego wówczas na blisko 10 mln dolarów, przeznaczyć na pięć nagród dla tych osób, które przyniosły największą korzyść ludzkości ww roku poprzednim. Miały to być nagrody za osiągnięcia w dziedzinie fizyki, chemii, fizjologii (i medycyny), literatury oraz za działalność w obronie pokoju. W październiku 1896 roku A. Nobel doznał wylewu krwi do mózgu. Leżał w swojej willi w San Remo sparaliżowany przez dwa miesiące. Zmarł 10 grudnia 1896 roku w samotności, z dala od ojczyzny, rodziny i przyjaciół. Pozostawił ludzkości wynalazek śmierci i fundusz na nagrody. Dnia 29 czerwca 1900 roku król szwedzki Oskar II zatwierdził statut Nagrody Nobla i przepisy regulujące działanie instytucji, które miały je przyznawać. W chwili kiedy Nobel pisał swój testament Szwecja była związana unią personalną z Norwegią (1814 – 1905). Wielki wynalazca, oddając przyznanie Nagrody Pokojowej Norwegom zrobił gest wobec nich. W 1968 roku Bank Państwowy Szwecji obchodził 300 – lecie swego powstania. Z tej okazji ufundował nagrodę z dziedziny nauk ekonomicznych ku pamięci A. Nobla.

Kto corocznie przyznaje Nagrody Nobla?
- Przyznaje je pięć instytucji: Szwedzka Królewska Akademia Nauk (z fizyki i chemii), Królewski Karoliński Instytut Medyczno – Chirurgiczny (z fizjologi i medycyny), Szwedzka Akademia Nauk (z literatury), Norweski Komitet Nobla (nagrodę pokojową) i Bank Państwowy Szwecji (z ekonomii.)
Wszystkie kandydatury muszę być zgłoszone do Komitetu Nobla do 31 stycznia roku, w którym nagroda zostaje przyznana. W październiku odbywa się ogłaszanie nagród, a 10 grudnia (w rocznicę śmierci Nobla) następuje ich wręczenie.

Jak przebiega ceremonia uroczystości wręczenia nagród?
- Każdy z nagrodzonych otrzymuje złoty medal, dyplom honorowy oraz milion koron szwedzkich. Uroczyste wręczenie nagród odbywa się podczas gali w Sztokholmie, 10 grudnia, w rocznicę śmierci A. Nobla. Prezentacji nagrodzonych dokonuje król Szwecji. Po uroczystościach laureaci biorą udział w bankiecie, w którym uczestniczy około 1300 osób. Każdy nagrodzony może zabrać ze sobą na ceremonię nawet 20 osób. Dania przygotowuje 25 kucharzy, gości obsługuje 240 kelnerów, a zadaniem 50 osób jest nalewanie wina. Menu dla noblistów od 1934 roku opracowuje restauracja Stadshuskallaren, mieszcząca się w kompleksie Sztokholmskiego ratusza. Cztery miesiące przed bankietem kucharze przedstawiają Komisji Noblowskiej kilka propozycji trzech dań. Ci po degustacji decydują o ostatecznym kształcie menu , które przez następne miesiące trzymane jest w ścisłej tajemnicy.

Ile osób w świecie otrzymało tę nagrodę w latach 1901 – 2019?
- W tych latach wyróżniono nagrodą Nobla ok. 850 osób ( w tym około 120 osób pochodzenia żydowskiego), z ponad 55 państw. Dziewięciu laureatów urodziło się na Dolnym Śląsku: P. Ehrlich – Strzelin; G. Hauptman – Solice Zdrój (obecnie Szczawno Zdrój), T. Haber – Wrocław; F. Bergius – Złotniki (ob. dzielnica Wrocławia); K. Bloch – Nysa, M. Born – Wrocław; R. Selten – Wrocław; G. Blobel – Niegosławice i Olga Tokarczuk – Sulechów. Poza w/w osobami jest także pięciu noblistów, którzy na Dolnym Śląsku uczyli się w szkole średniej bądź pracowali na wyższej uczelni lub mieli z tym miejscem związek poprzez rodziców, którzy tam mieszkali. Są to: G. Domagk, M. Goppert – Mayer, E. Buchner, A. Lenard i T. Mommsen.

Ilu noblistów urodziło się zatem w dawnych i obecnych granicach Polski?
- Jest ich 35, w tym 8 pochodzi z Kresów Wschodnich i 9 z Dolnego Śląska. Na Kresach Wschodnich urodzili się: Czesław Miłosz – Szetejnie, S. Peres – Wiszniew, M. Begin – Brześć n. Bugiem, G. Charpak – Sarny na Polesiu, R. Hoffman – Złoczów, S. Agnon – Buczacz.
W innych rejonach Polski urodziło się 18 noblistów: K. Adler – Chorzów, E. Behring – Ławice k. Iławy, M. Skłodowska – Curie – w Warszawie, K. Klitzing – Środa k. Poznania, A. Michelson – Strzelno, W. Nernst - Wąbrzeźno, T. Reichsten – Włocławek, W. Reymont – Kobiele Wielkie k. Radomska, J. Rotblat – Warszawa, J. Singer – Leoncin k. Warszawy, W. Szymborska – Kórnik k. Poznania, L. Wałęsa – Popowo k. Lipna, J. Rabbi – Rymanów Zdr. O tych wszystkich noblistach warto pamiętać, gdyż my, Polacy, w dalszym ciągu zapominamy, że pewne regiony Polski (Pomorze Gdańskie), były wielokulturowe, bogate kulturalnie, różnorodne etnicznie i wyznaniowo. Z dobrej woli trzeba zaakceptować prawdziwą historię przeszłości, nawet gdy nie całkiem pasuje do dzisiejszych czasów. Nagrody Nobla wywołują zawsze wiele zachwytu, namiętności, krytyki, zazdrości, a nawet zawiści. Nagrodę tę zna niemal cały świat. Na ziemiach polskich, które przechodziły zmienne koleje losu, między Odrą a Niemnem, Prypecią a Dniestrem, urodziło się wielu wybitnych, w skali światowej, laureatów Nagrody Nobla. Trzeba o nich pamiętać, pisać, aby przełamać uprzedzenia i schematy. W gronie noblistów urodzonych na ziemiach polskich 16 to Żydzi lub osoby pochodzenia żydowskiego. Wyjątkowością odznacza się Wrocław, z których związanych jest 12 noblistów ( z czego 4 się w nim urodziło, a 8 wykładało na Uniwersytecie i Politechnice Wrocławskiej). Jeśli aż tylu noblistów pochodziło z Dolnego Śląska oznacza to, że Ziemia ta może w pełni aspirować do roli pomostu pomiędzy łączącymi się Wschodem i Zachodem Europy. Kraina Śląska, jako Cząstka Polski, Niemiec i Czech była zawsze terenem ludzi otwartych, myślących perspektywicznie. Kiedy mieszkańców nachodziły nastroje załamania, wówczas do głosu dochodzili tacy ludzie jak np. Anders Gryphius, który wołał ,,Przebudź się serce moje i pomyśl. Pomyśl, co należy uczynić, by się wnieść ponad przeciętność”.

Czy poza w/w noblistami są inni nobliści, którzy mają polskie korzenie?
Tu można wymienić np. amerykańskiego fizyka Franka Wilczka, izraelskiego chemika Aarona Ciechanovera, niemieckiego fizyka Georga Bednorza, angielskiego chemika Harolda Kroto oraz francuskiego filozofa Henri Bergsona.

emisja bez ograniczeń wiekowych
Wideo

Krokusy w Tatrach. W tym roku bardzo szybko

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Polecane oferty

Materiały promocyjne partnera
Wróć na wejherowo.naszemiasto.pl Nasze Miasto